Η Πολεοδομική Εξέλιξη Της Ηλιούπολης

To συγκεκριμένο κείμενο, αποτελεί αναδημοσίευση από το βιβλίο «Εδώ Κάποτε – Συμβολή στην Ιστορία της Ηλιούπολης» του ερευνητή τοπικής ιστορίας Πάνου Τότσικα (Εκδόσεις ΚΨΜ, 2005). Στο πλαίσιο του εορτασμού των 100 χρόνων από την ίδρυση του 1ου συνοικισμού Ηλιουπόλεως το 1925, ο κ. Τότσικας προχώρησε σε μια ευγενική κίνηση, επιτρέποντας την ψηφιακή δημοσίευση αποσπασμάτων του βιβλίου του στο ilioupxedt01.bmwp.dev.

Μετά την οριστική έγκριση του πρώτου ρυμοτομικού σχεδίου της Ηλιούπολης, το 1928, αρχίζουν από τη μεριά της Εταιρείας «Δρανδάκης – Πάγκαλος και Σία», καθώς και από των Κων/νο Νάστο (ο οποίος είχε διαδεχθεί τον Αλ. Νάστο, που πέθανε το 1929), οι προσπάθειες για επέκταση του σχεδίου πόλεως.

Αυτές οι προσπάθειες βρίσκουν αντίθετη μια μεγάλη μερίδα των κατοίκων, οι οποίοι δεν μπορούσαν – και σωστά – να δεχτούν τους λόγους της επέκτασης, εφόσον ο εντός σχεδίου συνοικισμός παρέμενε αραιοδομημένος (350 οικογένειες υπήρχαν όλες κι όλες), χωρίς στοιχειώδεις εγκαταστάσεις τεχνικής υποδομής και κοινωνικού εξοπλισμού, εγκαταστάσεις τις οποίες είχε υποχρέωση να κάνει η Εταιρεία, αλλά δεν έκανε.

Παρ’ όλα αυτά, η Εταιρεία προχωρεί το 1929, σε μια πρώτη προσπάθεια να πωλήσει οικόπεδα στην περιοχή «Κοπανάς» (στα σύνορα με το Βύρωνα), αλλά αποτυγχάνει και αναγκάζεται να επιστρέψει τα χρήματα πίσω στους αγοραστές.

Αγία Μαρίνα

Ωστόσο, Εταιρεία και Νάστος, επανέρχονται το 1931, χρησιμοποιώντας σαν μοχλό πίεσης κάποιον «Λαϊκό Οικοδομικό Συνεταιρισμό» (από τυπογράφους του Εθνικού Τυπογραφείου) και καταφέρνουν ύστερα από αληθινή μάχη να πετύχουν την έγκριση του Κοινοτικού Συμβουλίου (4 Μαΐου 1931) για την επέκταση στην περιοχή του Ε τομέα, δηλαδή στην περιοχή της σημερινής Αγίας Μαρίνας (η οποία τότε αναφερόταν σαν «Λαϊκός Τομέας», σε αντίθεση με τους άλλους τομείς, που ήταν “Εξοχικοί”, κλπ.).

Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι και στην περίπτωση αυτή, η απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου επαναλαμβάνει ένα ανάλογο παραμύθι με το Πρώτο Διάταγμα Ρυμοτομίας του 1925. Ότι δηλαδή στην περιοχή επέκτασης (αρχικά 1.000 στρεμμάτων), θα διατεθούν 2.000 πήχεις για Ναό, 3.000 πήχεις για βιβλιοθήκη, 4.000 πήχεις για θέατρο, 4.000 πήχεις για νοσοκομείο, 3.000 πήχεις για σχολείο, 2.000 πήχεις για λουτρά και τουλάχιστον 10 στρέμματα για άλση. Εξάλλου προβλέπονταν εμπορικός τομέας 50.000 πήχεων, με πιθανή επέκταση άλλες 50.000 πήχεις.

Για όσους γνωρίζουν την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Αγία Μαρίνα, την πιο υποβαθμισμένη και πυκνοδομημένη περιοχή της Ηλιούπολης, με τις μεγαλύτερες ελλείψεις σε εγκαταστάσεις κοινωνικού εξοπλισμού και τους χειρότερους όρους δομήσεως, γίνεται πιο εύκολα κατανοητό το μέγεθος του εμπαιγμού και της θρασύτητας της Εταιρείας, του Νάστου και των ανθρώπων τους στο τότε Κοινοτικό Συμβούλιο (Αθ. Λουκίδης και Ερρίκος Δαλμάρ).

Αξίζει, για την ιστορία, να σημειώσουμε ότι ενάντια στην πρώτη αυτή επέκταση (που έγινε τελικά την 27/7/32 – ΦΕΚ 241), αντιτάχθηκαν σθεναρά ο πρώτος Πρόεδρος της Κοινότητας Ηλιούπολης Θ. Παλαμίδης και ο Σύμβουλος Καρτζαλιάκος.αντιτάχθηκαν σθεναρά ο πρώτος Πρόεδρος της Κοινότητας Ηλιούπολης Θ. Παλαμίδης και ο Σύμβουλος Καρτζαλιάκος.

Άλλες επεκτάσεις του σχεδίου πόλεως

Στις επόμενες επεκτάσεις του σχεδίου πόλεως δεν θα σταθούμε ιδιαίτερα, όχι γιατί δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία, αλλά γιατί δεν είναι δυνατόν να γίνει μια πλήρης παρουσίαση στα πλαίσια της παρούσας μελέτης.

Επιγραμματικά μόνο θα αναφέρουμε:

• Το 1941 γίνεται επέκταση στην περιοχή του Δ τομέα, δηλ. στη σημερινή Κάτω Ηλιούπολη, με όρους δομήσεως καλύτερους από αυτούς της Αγίας Μαρίνας (πρασιές, σύστημα μικτό, κλπ).

• Το 1954 γίνεται επέκταση στην περιοχή Συκιές, κοντά στον Άγιο Κωνσταντίνο, στα σύνορα με τη Χαραυγή, ενώ μέχρι το 1957 ακολουθούν μια σειρά τροποποιήσεις και μικρότερες επεκτάσεις του σχεδίου πόλεως. Της επίσημης επέκτασης στην περιοχή αυτή, προηγείται βέβαια η αυθαίρετη δόμηση, πράγμα που είναι και σήμερα ακόμα εμφανές (αναντιστοιχία οικοδομικών γραμμών, μη διανοιχθέντες δρόμοι, κλπ).

Στις Συκιές, όπως και στην Αγία Μαρίνα, οι δρόμοι είναι στενοί, δεν υπάρχουν πρασιές, το σύστημα είναι συνεχές, ενώ οι μεγάλες υψομετρικές διαφορές και οι μεγάλες κλίσεις του εδάφους που επικρατούν, την καθιστούν σαν μια από τις πλέον προβληματικές περιοχές της Ηλιούπολης.

• Το 1955 γίνεται μια επέκταση στην περιοχή του Λόφου Γερμανού, κοντά στα σύνορα με το Δήμο Υμηττού.

• Το 1957 γίνεται μια δεύτερη – μικρή αυτή τη φορά – επέκταση στην Κάτω Ηλιούπολη (Λεωφόρος Βουλιαγμένης – Εθνάρχου Μακαρίου – Ηρώς Κωνσταντοπούλου – Λεωνίδου).

• Το 1960 γίνεται επέκταση στην περιοχή του Συνεταιρισμού Εργατών Τύπου, στην Κάτω Ηλιούπολη, όπου μέχρι τότε βρίσκονταν και λειτουργούσαν παραγωγικά τα «περιβόλια Μαμάη».

Αυτή είναι και η τελευταία μεγάλη περιοχή που ξεπουλά ο Κ. Νάστος ή οι κληρονόμοι του. Είναι στα όρια του αρχικού «κτήματος Καρά» και σχεδόν δίπλα στο «μικρό χωρίδιον Καράς».